Heb je wel eens ervaren dat je ergens binnenkwam waar je nog nooit geweest was, en dat je plotseling overspoeld werd door je eigen herinneringen? Een geur die je bijvoorbeeld ruikt kan je zomaar terug brengen in de keuken van je oma, terwijl ze al 30 jaar dood is. Opeens zie je haar weer staan met haar geruite schort over haal bolle buik en je herinnert je plots de grijze emaillen pannen die je ooit liet vallen omdat ze zwaarder waren dan je dacht. En wanneer je over oma gaat vertellen, dan worden er vanzelf meer herinneringen wakker, je weet vaak de kleinste details. Het is vaak leuk om dit soort herinneringen boven te krijgen, ik noem het cadeautjes van ons brein.
Ons geheugennetwerk is een ingenieus systeem en de meeste herinneringen liggen in ons breinnetwerk rustig wat te suffen. Hoe betekenisvoller de ervaring, hoe beter de ervaring is opgeslagen als geheugenspoor. En ervaringen die veel worden herhaald worden ook beter opgeslagen, het “neurale pad” is sterker. Stel dat je elke zomer met je broertje hutten bouwde in het bos en telkens was dat ontzettend leuk, dan is dat geheugenspoor sterker verankerd dat wanneer je één keertje een hut bouwde en het niets aan vond.
Wanneer de ervaringen negatief of pijnlijk zijn, dan worden ze helaas extra goed opgeslagen. Eigenlijk is dat om je te beschermen voor herhaling, dan ben je alerter voor soortgelijk gevaar. Maar wanneer deze nare ervaring dus plotseling wakker wordt, door een geur of een verhaal van iemand anders, dan ervaren we onze herinnering helemaal niet als cadeautje, dan zijn het akelige sensaties waar we onpasselijk van kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan het bijwonen van een begrafenis waar je heen gaat vanwege de nabestaanden. Je kent de overledene niet, maar door de hele ambiance ben je direct weer terug bij het overlijden van je eigen vader en voel je de pijn weer in je lijf. En wanneer je dat probeert weg te duwen lukt het juist niet. Het toch maar even ondergaan werkt over het algemeen beter.
Nu is er de laatste tijd veel aandacht voor grensoverschrijdend gedrag. Een goede zaak, bewustwording is hard nodig. Pijnlijk van die aandacht is echter dat veel mensen met soortgelijke ervaringen plotseling weer die narigheid voelen van toen. Dat kan verwarrend zijn en het gevoel geven iets niet goed verwerkt te hebben. Soms is dat ook echt zo, maar in de meeste gevallen hoeft dat niet en is kennis over de werking van ons geheugen helpend: Net als dat een scheet het bijproduct uit je darmen is, van hetgeen je hebt gegeten, is een geactiveerde herinnering dus eigenlijk een scheet van je brein. Het is voorbijgaand en je moet er niet tegen vechten. Van belang is om er vooral zacht voor te zijn, of het even te delen met een lief iemand. Maar het blijft een scheet, de echte gebeurtenissen zijn voorbij, de geheugenpaadjes werden alleen even geactiveerd.
