“Moeten” op de werkvloer

Een virushaard zijn voor positieve emoties, dat is wat Maarsingh & van Steijn wil zijn en hier sta ik van harte achter. Maar wat is het dan lastig als ik een traject met iemand in ga waarbij de cliënt allerlei negatieve emoties oploopt. Zo kreeg ik de laatste week van verschillende mensen de vraag hoe ze nu om moesten gaan met een situatie waarin ze zelf weinig te zeggen hadden, of verplicht overgeplaatst werden naar een andere locatie of team, of niet mochten re-integreren op de plek waar ze zich het meest veilig voelen, of ineens taken moesten doen die ze nooit hadden geambieerd en ook niet vonden passen bij hun eigen kwaliteiten en kennis (als hond ineens een boom in moeten klimmen).

Hoe lastig soms ook, er valt best wat over te zeggen en dat doe ik met behulp van de zogenaamde zelfdeterminatie theorie. Deze theorie zegt iets over wat mensen motiveert en het mooie aan deze theorie is dat hij uitgaat van een positief mensbeeld. Mensen hebben sterk de neiging zelf actief hun leven vorm te geven en de motor hiervoor bestaat uit een aantal basisbehoeften. Als deze bevredigd worden, kan iemand optimaal functioneren en floreren. Er zijn 3 Basisbehoeften volgens deze theorie: autonomie, verbondenheid en competentie.

Omdat er over deze 3 dingen zo enorm veel te vertellen is, pik ik nu de autonomie er even uit. Het gaat dan vooral om het zelf mogen bepalen. Ook al maak je foutjes, het is van groot belang voor mensen dat ze zelf achter het idee staan. En in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, hoeven mensen die ideeën niet zelf te verzinnen. Als het hen is gevraagd en dat gebeurt verantwoord en empathisch dan zullen werknemers er achter staan en voelt dit autonoom. Hoewel iedereen individueel verschilt in de noodzaak om aan bepaalde behoeftes te voldoen – de een is nu eenmaal meer autonomie behoeftig dan een ander – zal iedereen er van profiteren als hiervoor op de werkvloer aandacht is.

Maar wat als deze behoefte niet wordt bevredigd? Wat als je je begeeft in een werksituatie waarin weinig autonomie wordt geboden? Dan wordt het dus een kwestie van “moeten in plaats van willen”.

In het onderzoek van Britt e.a. (2016) werd onderzoek gedaan specifiek op een werkplek waarin weinig autonomie bestond. De basisopleiding voor het Amerikaanse en Australische leger bleek zo’n “werkplek”. De onderzoeksvraag was hoe deze jongens en meiden omgingen met de stress van de training, terwijl ze weinig te zeggen hadden. Er werd gekeken naar verschillende manieren van omgaan (coping-strategieën) zoals actief aanpakken, accepteren van de verwachtingen, sociale steun zoeken, humor en negeren/zelf-kritiek. Wat bleek? Het accepteren, zorgde voor een buffer waardoor de ervaren stress geen negatieve effecten had, terwijl zelfkritiek/negeren ervoor zorgde dat er negatieve effecten van stress ontstonden. Als er dus weinig ruimte is voor autonomie is het accepteren de meest effectieve manier van omgaan met de situatie.

Hoe werkt dat dan? Nou, als je in verzet blijft of zelfs alleen maar boos wordt op jezelf, dan kom je in een negatieve mindset en deze negatieve mindset zorgt (zie hier ook de mooie Ted Talk van Kelly Mcgonical) voor de negatieve effecten van stress. Als je de situatie kunt omzetten en de situatie zelfs kunt accepteren en meer nog dan dat, het zelf gaat wíllen, dan zal je gezondheid er fors op vooruit gaan. Gek genoeg blijf je wel even gestrest, daarin verandert dus niks. Het verschil zit bij dit onderzoek dan ook niet in het stressniveau, maar in de mindset. Degenen die zich van binnen bleven verzetten, hadden meer last van somberheid en angstklachten dan de eerste groep. Interessant toch? Je hoeft dus de werkelijkheid niet te veranderen, maar het helpt enorm om je mindset te veranderen.

Om deze accepterende houding te ontwikkelen kan de oefening die staat beschreven in het boek van Bohlmeijer en Hulsbergen je helpen. Probeer je te realiseren dat als je iets moet, je nog altijd een keuze hebt, namelijk de keuze van je mindset, van je houding. Je hebt altijd een keuze. Probeer te bedenken waarom je toch kiest om het wel te doen, omdat je dan bijvoorbeeld tegemoetkomt aan de behoefte aan (financiële) zekerheid of aan je waarde van doorzetten. En natuurlijk kun je er ook bij bedenken dat je de vrijheid neemt om uit te kijken naar een andere werksituatie.

Geschreven door