Inmiddels is de effectiviteit van medicatie bij psychische klachten wel aangetoond. Diverse onderzoeken maken duidelijk dat psychofarmaca bij veel mensen goed werk doen, in de spreekkamer zie ik het in de praktijk gebeuren. Mensen knappen er soms zienderogen van op. Helaas werken ze niet bij iedereen en hebben de pillen op korte of lange termijn bijwerkingen. Het is dus van groot belang om altijd kritisch te blijven volgen of het middel echt nodig is. Maar wanneer is het tijd om te stoppen? Die keuze is altijd lastig te maken. In mijn werk als verpleegkundig specialist – ggz bij Maarsingh en van Steijn begeleid ik regelmatig mensen bij het instellen of afbouwen van medicatie. Indicaties voor het starten van medicatie, evenals opbouwschema’s, zijn rijkelijk voorhanden maar wanneer kun je stoppen en hoe kun je het beste afbouwen? Die informatie is veel dunner gezaaid. Gelukkig schreven Christiaan Vinkers, psychiater, en Roeland Vis, apotheker, het boekje ‘Even slikken’ over de zin en onzin van antidepressiva. Hierin staan onder andere handige tips over de afweging om te stoppen of door te gaan met antidepressiva. Ik zal ze hieronder samengevat wil weergeven.
TIP 1: Zet de voordelen en nadelen op een rijtje
Voor elk geneesmiddel geldt dat de voordelen groter moeten zijn dan de nadelen. Ga daarom goed bij jezelf na en zet dit op papier, of de werking van het medicijn nog opweegt tegen de bijwerkingen.
TIP 2: Praat erover met je omgeving
Het is vaak niet makkelijk om met je omgeving over antidepressiva te praten, maar dat maakt het niet minder belangrijk. Mensen die dicht bij je staan zien vaak heel goed hoe het met je ging en gaat. Probeer dus duidelijk te krijgen hoe je partner, kinderen en goede vrienden aankijken tegen je antidepressivagebruik.
TIP 3: Weet feiten en fabels over antidepressiva van elkaar te onderscheiden
Als je de zin en onzin van antidepressiva weet te onderscheiden, kun je een betere beslissing maken. Een goed startpunt voor cijfers over depressie is het overzicht van het Nederlands Kenniscentrum Angst en Depressie (NEDKAD), de Depressievereniging.
TIP 4: Stop om de goede redenen
Bijna elke antidepressivagebruiker kent het stemmetje wel dat af en toe de kop opsteekt: waarom kan je het niet zelf, ben ik niet een slapjanus omdat ik antidepressiva gebruik? Maar is dat een goede reden om te stoppen?
Antidepressiva die niet werken, forse bijwerkingen geven, of de vraag of antidepressiva na langdurig gebruik nog wel helpen: dat zijn goede redenen om te stoppen.
TIP 5: Weet wat je kan verwachten
Stoppen met antidepressiva kan onttrekkingsverschijnselen geven, al is dat lang niet altijd zo. De schattingen lopen sterk uiteen, maar ongeveer tussen 20-40% van de mensen krijgt onttrekkingsverschijnselen. De meest voorkomende onttrekkingsverschijnselen zijn griepachtige verschijnselen, maar ook kun je last krijgen van prikkelbaarheid, slaapproblemen, angst en stemmingswisselingen. De klachten treden meestal een aantal dagen na de dosisverlaging op en duren meestal ongeveer 1 tot 4 weken. Over het algemeen geldt: hoe sneller je afbouwt, hoe ernstiger de onttrekkingsverschijnselen. In één keer stoppen is dan ook bijna altijd een slecht plan. Ook heb je meer kans op onttrekkingsverschijnselen als je langere tijd antidepressiva hebt gebruikt of als je eerder heel veel last van angstklachten had.
Onttrekkingsklachten zijn natuurlijk erg vervelend, maar dat betekent niet dat het stoppen met antidepressiva altijd erg moeizaam gaat of dat stoppen onmogelijk is. Veel van deze klachten kunnen bovendien verminderd worden door de dosis (nog) langzamer te verlagen of door andere maatregelen.
TIP 6: Kies het goede moment
Het is niet verstandig om met antidepressiva te stoppen tijdens een stressvolle periode, dus als er weinig stabiliteit is in je leven. Ook is het niet verstandig om af te bouwen als je nog veel last van klachten zoals somberheid of angst hebt. Stoppen kan op dat moment de klachten verergeren. Als je je antidepressiva wil afbouwen, focus je dan daar op.
TIP 7: Maak een goed afbouwplan
Als je wil stoppen met je antidepressiva, dan is een goed afbouwplan van groot belang. Belangrijk is dat je er zelf actief en samen met een deskundige over nadenkt. In een afbouwplan spreek je af hoe lang je over het afbouwen doet en in welke stappen je de dosering vermindert. Spreek in het plan ook goed af wat je moet doen als je onttrekkingsklachten krijgt. Belangrijk is ook om te beseffen dat onttrekkingsklachten iets anders zijn dan een terugval.
TIP 8: Neem de tijd en bouw langzaam af
Neem de tijd voor het afbouwen van antidepressiva, minimaal een maand maar vaak langer. Gebruik die tijd om je lichaam en brein weer te laten wennen aan de nieuwe toestand.
TIP 9: Druppels kunnen helpen
Gelukkig zijn veel antidepressiva ook in druppelvorm beschikbaar. Daarmee kun je in veel kleinere stappen afbouwen dan met pillen.
TIP 10: Probeer niet ten koste van alles te stoppen
Hopelijk helpen deze tips om meer duidelijkheid te krijgen over het stoppen met antidepressiva. Duidelijk is ook dat er nog een heleboel onbekend is. Zo kunnen we niet op voorhand met zekerheid zeggen wie er wel en wie er niet gemakkelijk kan stoppen met antidepressiva. Als het niet lukt, of als het antidepressivum dat je slikt je leven waardevoller maakt, dan is één van de mogelijkheden om het te blijven gebruiken.
