Atomen van geluk

Hoe zit het nou ook alweer, kun je nou iets zinnigs bijdragen aan je eigen geluk, of is dat ijdele hoop. Het aardige is dat er veel over te doen is momenteel en aan de ene kant zie je veel tips en trucs voorbij komen die je moeten helpen handiger te worden in geluk, aan de andere kant wordt er fors afgegeven op die grote drive om iedereen gelukkig te maken. Om maar met het geluk te beginnen; al in de 70-er jaren schreef Paul Watzlawick er een kostelijk boekje over, het heet ‘geluk is ook niet alles’. Hij beschrijft een veelheid aan strategieën die mensen hebben om zichzelf ongelukkig te maken en door de voorbeelden heen, wordt het je steeds duidelijker dat we vaak nogal wat gewoontes hebben die ons nou niet bepaald gelukkig maken. Veel recenter verscheen een aardig boekje ‘recepten om in de puree te raken’ van Bruno-Paul de Roeck en ook hij geeft aan hoe zinnig het is om jezelf eens zorgvuldig onder de loep te nemen en dan vooral al die manieren waarop je jezelf opfokt, angstig maakt en uit evenwicht brengt.

Het idee van de schrijvers is duidelijk, door je gewoontes te onderzoeken, kun je er een vinger achter krijgen en met nieuwe en handigere gewoontes help je jezelf gelukkiger te worden. Nou valt daar wel wat over te zeggen, omdat wij mensen soms net wat ingewikkelder zijn dan we denken. Als je je eigen slechte gewoontes kent, heb je ze helaas nog niet veranderd. Vooral Daniel Kahneman, de enige psycholoog die ooit de Nobelprijs won (voor economie), heeft baanbrekend werk verricht en toont haarfijn aan dat we wonderlijke emotionele wezens zijn die vooral beslissingen nemen via onze emotionele hersenen en veel minder door rationeel te zijn. Sterker nog, hij stelt dat je gedrag nauwelijks verandert als je niet ook de omgeving mee verandert. Grappig genoeg ben je een beetje overgeleverd aan allerlei dagelijkse triggers die rechtstreeks uit je omgeving komen. Voor degene die ietsje meer willen weten over deze theorie van Kahneman, de Dual System Theorie, Ben Tiggelaar heeft een prachtige korte intro in zijn ideeën, kijk maar eens hier.

Oké, dus als je nou weet wat je onhandig doet en wellicht zelfs weet wat je zou moeten veranderen, dan is het nog steeds vrij ingewikkeld om gelukkiger te worden zou je denken. In een leesbaar boekje (De Maakbaarheid van het Geluk) zet een moderne geluksonderzoekster, Sonja Lyubomirsky, de gegevens nog even op een rijtje, hoeveel kun je nou eigenlijk veranderen, wat is aangeboren en wat doet de omgeving. In tegenstelling tot wat Kahneman ontdekte in de economie en bij koopgedrag, ligt het bij geluk ietsje anders, zo legt Lyubomirski ons uit. Helaas helaas, de helft van je geluk, dus 50 %, is stomweg aangeboren. Sommigen hebben een beetje meer de wind mee, gewoon vanuit de genen. Dus het glas is half leeg zou je zeggen. Maar Lyubomirsky laat het daar natuurlijk niet bij, want het glas is ook half vol. En verrassend genoeg geeft zij aan dat maar 10 % bepaald wordt door externe omstandigheden en 40 % door doelbewuste acties. Je hebt dus best veel in de hand. Sterker nog, je (on)geluk komt meer door jouzelf dan door de omgeving! Ze geeft ook concrete tips en doet dat aan de hand van een soort van geluksdiagnose. Als je het testje hebt gedaan, weet je waar je aan zou moeten werken en in de hoofdstukken die erop volgen kun je dan de hoofdstukken uitkiezen die voor jou relevant zijn.

Als ik het onderzoek dat ik gelezen heb, zou moeten samenvatten, zou ik zeggen dat geluk, net als de werkelijkheid, bestaat uit micro-onderdeeltjes, de atomen-van-geluk. Geluk is dus niet een soort gelukzalige toestand die altijd aanhoudt. Het is een soort kralenketting van kleine gebeurtenissen, micro-momentjes van geluk die samen optellen tot veel of weinig geluk. Je zou kunnen zeggen dat het spreekwoordelijke glas water (half vol of half leeg) volgedruppeld zit met druppeltjes water. Gek genoeg zijn mensen achteraf tevredener over druppeltjes waar ze wat voor hebben moeten doen. Dus bijvoorbeeld chocola eten, tikt minder aan dan iets liefs en aardigs doen. En omdat je het ‘geluksglas voldruppelt’ met ervaringen, heeft het dus ook zin om dingen te doen die bij je waarden passen, waardegerichte actie is zinnig. En let op: een soort overkoepelend iets, dus een ‘definitieve bestemming’, helpt je dan weer niet om gelukkiger worden (werk doen dat écht past, je ware liefde vinden), want ook dan blijft je bestaan opgebouwd uit micromomentjes en moet je nog steeds een betekenisvol leven zien op te bouwen met je ultieme liefde. Gezien het feit dat nogal wat mensen eerst trouwen, denkend dat ze toch echt de liefde van hun leven te pakken hebben en vervolgens scheiden, het viel toch een tikkeltje tegen, is het niet zo eenvoudig om het glas vol te druppelen met kleine, mooie, warme, liefdevolle, betekenisvolle en gelukkige momentjes. En omdat we vaak denken dat het om grote dingen gaat, je trouwdag als mooiste dag van je leven, vergeet je dat het daar eigenlijk helemaal niet om gaat. Piepkleine dingetjes die maken verschil. Even oog hebben voor iets moois en dierbaar, even je partner langer aankijken dan normaal, even iets warms zeggen.

En jezelf gelukkig denken, helpt ook al niet helaas. Killingsworth, van de Harvard University, toonde prachtig aan dat gedachten, ook als je aan leuke dingen denkt, je altijd ietsje ongelukkiger maken. Koppie erbij zou ik dus zeggen, mindful, aandacht bij wat je doet, niet bij de grote dingen, maar al die kleine, leuke, ‘vette’ momentjes van verbinding, de atomen van geluk!